
Kanser gibi hastalığın ilk evresinde çok belirti göstermeyen hastalıklarda erken teşhis hayati önem taşımaktadır. Kanser taraması hayati önem taşıyan bu hastalık türleri için yapılmaktadır. Meme kanseri, kolon kanseri, serviks kanseri ve cilt kanseri gibi kanser türlerinde kanser taraması ile sonucunda ölüm oranlarının azaldığı yapılan araştırmalar ile ortaya çıkmaktadır. Günümüzde kanser üzerinde yapılan araştırmalar sonucunda kanserin niteliği ve biyolojisi daha iyi anlaşılmaya başlanmıştır. Bu çalışmalar sayesinde kanserden korunma yolları da daha belirgin hale gelmektedir.
Son dönemlerde tüketilen gıdalar, giyilen kıyafetler, kullanılan ev araç gereçleri, tarım ilaçlamaları hatta okul araç gereçleri gibi daha pek çok ürün ve gıda kansere sebep olmaktadır. Özellikle sigara tüketimi, obezite ve çevre faktörleri de kanser için önemli destekleyiciler arasında yer almaktadır. Bu denli fazla kanser unsurları arasında kanser taraması, bu hastalıktan korunmanın en önemli yollarının başında yer almaktadır.
Kanser taraması sayesinde pek çok kanser türünde hayat kurtarılmaktadır. Bu durumun yanı sıra yine pek çok kanser türünde yaşam süresi uzamakta ve yaşam kalitesi kanser taraması sayesinde artmaktadır. Özellikle meme, rahim ağzı, cilt ve kolon gibi kanser türlerinde erken teşhis hayat kurtarmaktadır. Erken tanı pek çok hastalıkta hayat kurtarmakta ve hastalığın tedavisine yardımcı olmaktadır. Fakat bu olgu kanser için çok daha ön plana çıkmaktadır.
Kadınlar İçin Genel Kanser Taraması
Kanser tarama testleri, herhangi bir semptom görülmeden önce ve genellikle tedaviler en başarılı olduğunda kanseri veya kanser öncesi alanları bulmak için tasarlanmıştır. Çeşitli kuruluşlar, kadınlar için kanser taraması kılavuzları geliştirmiştir. Bu yönergeler farklı kuruluşlar arasında biraz farklılık gösterse de, meme, servikal ve kolorektal kanserler için aynı temel tarama testlerini kapsar ve ergenliğin sonlarına doğru başlanması önerilir.
Ek olarak, rutin sağlık muayeneleri sırasında (her yaşta) sağlık uzmanınız cilt, ağız ve tiroid kanserlerini de değerlendirebilir. Tüm tarama testleri herkes için uygun değildir. Kişisel ve aile kanser geçmişiniz ve/veya bilinen bir genetik yatkınlığın varlığı, hangi testlerin sizin için uygun olduğunu ve hangi yaşta başlayacağınızı etkileyebilir. Bu nedenle, bunları sağlık uzmanınızla görüşmelisiniz.
Meme Kanseri Taraması
40-44 yaş arası kadınlar, doktorları ile riskleri ve faydaları tartıştıktan sonra mamografi taramasına başlama seçeneğine sahip olmalıdır.
45-54 yaş arası kadınlar her yıl mamografi çektirmelidir.
55 yaş ve üstü kadınlar her 2 yılda bir mamografi çektirmeli ve her yıl mamografi çektirmeye devam etme seçeneği de mevcuttur.
Kadının sağlığı iyi olduğu ve 10 yıl veya daha fazla yaşaması beklendiği sürece taramaya devam edilmelidir.
Aylık kendi kendine meme muayenesi artık önerilmemekle birlikte, kadınlar normal meme dokularına aşina olmalı ve doku veya meme uçlarının görünümünde, boyutunda veya hissinde herhangi bir değişikliği ya da meme başı akıntısını doktoruna bildirmelidir.
Ailenizde meme kanseri geçmişi varsa veya riskinizi artıran kişisel sağlık geçmişiniz varsa (radyasyona maruz kalma, genetik mutasyon vb.), kişisel ve/veya aile geçmişinize bağlı olarak mamografiye daha erken başlama konusunda doktorunuzla görüşün. Kadınlarda meme kanseri taraması için yıllık meme MRG ve mamografi önerilmektedir:
Bilinen bir BRCA 1 veya 2 mutasyonu taşımak veya BRCA1 veya BRCA2 gen mutasyonu ile birinci derece akrabaya sahip olmak,
Ailesinde meme kanseri öyküsü olması nedeniyle yaşam boyu meme kanseri riski daha yüksek olanlar.
Li-Fraumeni, Cowden veya Bannayan-Riley-Ruvalcaba sendromları veya bunlardan biriyle birinci derece akrabanız varsa.
Doktorunuzla kişisel geçmişiniz ve daha erken yaşta ek testler yaptırmanız gerekip gerekmediği hakkında konuşun.
Rahim Ağzı Kanseri Taraması
Rahim ağzı kanseri taraması için aşağıdaki yönergeleri önerilmektedir:
Tüm kadınlar 25 yaşında rahim ağzı kanseri taramasına başlamalıdır.
25 ile 65 yaş arasındaki kadınlarda olması gerekenler:
Her 5 yılda bir HPV testi. Bu test henüz pek çok merkezde/pratikte mevcut değildir.
Bu test mevcut değilse, HPV ve Pap smear testinin bir kombinasyonu olan ortak test ile taranmalısınız. Bu her 5 yılda bir yapılmalıdır.
HPV testi mevcut değilse, her üç yılda bir tek başına Pap smear testi yapılmalıdır.
Normal olan düzenli rahim ağzı taraması yaptıran 65 yaş üstü kadınlara rahim ağzı kanseri taraması yapılmamalıdır.
Rahim ağzı kanseri öncü lezyonu teşhisi konan kadınlar, son 10 yılda aşağıdaki kriterlerden birini karşılayana kadar taramaya devam etmelidir:
İki negatif, ardışık HPV testi.
Veya 2 negatif, ardışık ortak test.
Veya son 3-5 yılda 3 negatif, ardışık pap smear testi.
Rahim ve rahim ağzı histerektomi ile alınmış ve rahim ağzı kanseri veya kanser öncesi geçmişi olmayan kadınlar taranmamalıdır.
HPV aşısı olan kadınlar yine de yaş gruplarına yönelik tarama önerilerine uymalıdır.
Rahim ağzı kanseri riski yüksek olan kadınların daha sık taranması gerekebilir. Yüksek risk altındaki kadınlar, HIV enfeksiyonu, organ nakli veya DES ilacına rahim içinde maruz kalanları içerebilir . Spesifik öneriler için doktorları veya hemşireleri ile konuşmaları gerekir.
Endometriyal Kanser Taraması
Menopoz sırasında tüm kadınların endometriyal kanserin riskleri ve semptomları hakkında bilgilendirilmesi önerilmektedir. Kadınlar beklenmedik kanama veya lekelenmeleri doktorlarına bildirmelidir. Bazı kadınlar, geçmişleri nedeniyle, özellikle kalıtsal polipoz olmayan kolon kanseri öyküsü olanlar, 35 yaşından itibaren yıllık endometriyal biyopsi yaptırmayı düşünmek isteyebilirler.
Kolon ve Rektum Kanseri Taraması
45-50 yaş üstü erkeklerin ve kadınların çoğu 75 yaşına kadar kolon ve rektum kanseri için rutin taramadan geçmelidir. Test, yüksek riskli kişisel veya aile sağlığı geçmişi olan genç insanlar için uygun olabilir.
Kolon kanseri taraması seçenekleri, hem kanser hem de polip taraması yapanlar ve sadece kanser taraması yapanlar olarak ikiye ayrılabilir. Kanser ve polipleri tarayan testler arasında esnek sigmoidoskopi, kolonoskopi, çift kontrastlı baryum lavmanı veya BT kolonografisi (sanal kolonoskopi) bulunur. Esas olarak kanser taraması yapan testler arasında kan için dışkı testi veya dışkı DNA testi bulunur.
Önerilen “tercih edilen tarama”, her 10 yılda bir kolonoskopidir. Aşağıdaki test programlarından birini kullanarak taramayı 45 yaşından itibaren (“yüksek riskli” olarak kabul edilmediğiniz sürece, aşağıya bakınız) önerilmektedir:
Polip ve kanser bulan testler:
( Tek başına kanser tespit edenlere tercih edilir. Bu testlerden herhangi biri pozitif çıkarsa kolonoskopi yapılmalıdır)
Her 5 yılda bir esnek sigmoidoskopi veya
Her 10 yılda bir kolonoskopi veya
Her 5 yılda bir BT kolonografi (sanal kolonoskopi)
Öncelikle kanseri test eden testler:
Yıllık dışkıda gizli kan testi veya
Yıllık dışkı immünokimyasal testi veya
Her 3 yılda bir dışkı DNA testi
Daha yüksek kolon kanseri riski taşıyan bireyler daha erken ve potansiyel olarak daha sık tarama yaptırmalıdır. Daha yüksek kolon ve rektum kanseri riski taşıyan kişiler şunları içerir:
Ailesinde kolon veya rektum kanseri öyküsü olan kişiler.
Polip öyküsü olan kişiler.
İnflamatuar bağırsak hastalığı olan kişiler (Crohn hastalığı veya ülseratif kolit).
Kalıtsal polipoz olmayan kolon kanseri (HNPCC) sendromu veya ailesel adenomatöz polipoz (FAP) sendromu gibi kolon veya rektum kanserine genetik yatkınlığı olan kişiler.
Önceki bir kanseri tedavi etmek için karnına veya pelvik bölgeye radyasyon uygulanmış kişiler.
Doktorunuzla tıbbi geçmişiniz ve sizin için en iyi kolorektal kanser tarama testi ve takvimi hakkında konuşun.
Akciğer Kanseri Taraması
Genel olarak, ortalama risk altındaki kişiler için tarama önerilmez. Sigara içimi nedeniyle yüksek akciğer kanseri riski taşıyanlar için tarama kılavuzları mevcuttur. Aşağıdakileri karşılıyorsanız tarama sizin için doğru olabilir:
50 ila 80 yaşları arasında ve oldukça sağlıklı.
Şu anda sigara içiyor veya son 15 yıl içinde bırakmış.
En az 20 paket-yıl sigara içme öyküsüne sahip olmak (Paket-yılı, bir kişinin her gün içtiği sigara paketi sayısının, bir kişinin içtiği yıl sayısıyla çarpımıdır. 20 yıl boyunca günde bir paket sigara içen birinin 20 10 yıl boyunca günde 2 paket sigara içen birinin yaptığı gibi).
Halen sigara içiyorlarsa, sigarayı bırakma danışmanlığından geçtiler.
Tarama, akciğerin yıllık düşük doz BT taraması (LDCT) ile yapılır. Yukarıdaki listeye uyuyorsanız, siz ve doktorunuz, taramaya başlamak isteyip istemediğiniz hakkında konuşmalısınız. Düşük dozlu BT taramalarının bakım ekibinizle görüşmeniz gereken riskleri, faydaları ve sınırlamaları vardır.
Güneşe Maruz Kalma ve Cilt Kanseri Riski
Cilt kanseri en sık teşhis edilen kanser türüdür ve oranları artmaktadır. Bununla birlikte, çoğu durumda önlenebilen veya erken tespit edilebilen bir kanserdir. D vitamini yapmak için güneşe ihtiyacınız olduğunu duyabilirsiniz, ancak gerçekte bunu yapmak için günde sadece birkaç dakikaya ihtiyacınız vardır. Doğal güneş ışığı veya bronzlaşma yatakları yoluyla ultraviyole (UV) ışınlarına maruz kalmak cilt kanserine yol açabilir.
Ayrıca UV ışınları, kırışıklıklar, cilt elastikiyeti kaybı, koyu lekeler (bazen yaşlılık lekeleri veya karaciğer lekeleri olarak adlandırılır) ve kanser öncesi cilt değişiklikleri (kuru, pullu, pürüzlü lekeler gibi) dahil olmak üzere diğer cilt hasarı biçimlerine yol açar. Koyu tenli kişilerin cilt kanseri geliştirme olasılığı daha düşük olsa da, çoğunlukla güneşe maruz kalmayan bölgelerde (ayak tabanlarında, tırnakların altında ve cinsel organlarda) cilt kanserleri geliştirebilir ve geliştirebilirler.
Kendinizi zararlı UV ışınlarından korumak ve cilt kanserini erken teşhis etmek için çok şey yapabilirsiniz. Her gün geniş spektrumlu bir güneş kremi (UVA ve UVB ışınlarına karşı koruyan) kullanmak, yoğun güneş saatlerinden (ışınların en güçlü olduğu saat 10: 00-16: 00) kaçınmak ve şapka gibi koruyucu giysiler giymek dahil olmak üzere güneş güvenliği uygulayarak başlayın.
Herhangi bir ben veya doğum lekesine aşina olmak için cildinizi düzenli olarak inceleyin. Bir ben herhangi bir şekilde değiştiyse, bölgeyi bir sağlık uzmanına muayene ettirmelisiniz. Buna boyut, şekil veya renkte bir değişiklik, pul pulluk, kanama, sızıntı, kaşıntı veya ağrı gelişimi veya iyileşmeyen bir ağrınız varsa dahildir.