Osteoporoz, kemiklerin ince, kırılgan ve zayıf hale geldiği bir durumdur. Bu değişiklikler kırık riskini artırabilir. Kırıklar sakatlığa neden olabilir. Osteoporozun neden olduğu kırıklar, ölüm riskinin artmasına neden olur.
Farklı kemik türleri nelerdir?
İki tür kemik vardır:
Kompakt kemik, kemiklerin dış kısmında bulunur ve katı ve serttir.
Süngerimsi kemik, kemiklerin içinde bulunur ve tıpkı bir sünger gibi minik deliklerle doludur. Vücuttaki her kemik, her türden bir miktar içerir.
Osteoporoz farklı kemik türlerini nasıl etkiler?
Osteoporozda, kompakt kemiğin dış duvarları incelir ve süngerimsi kemikteki delikler büyür. Bu, kemiklerin daha zayıf ve daha kırılgan hale gelmesine neden olur. Osteoporozun ilk belirtileri, omurga, kalça ve bilek gibi çok fazla süngerimsi kemiğe sahip olan kemiklerde görülür.
Kemikler Yaşam Boyunca Nasıl Değişir?
Kemikler yaşam boyunca sürekli değişir. Eski kemik, emilim adı verilen bir süreçte çıkarılır. Yeni kemik, oluşum adı verilen bir süreçte inşa edilir.
Ergenlik döneminde kemik, yıkılmasından daha hızlı oluşur. Vücuttaki kemik miktarı (bazen “kemik kütlesi” olarak da adlandırılır) gençlik yıllarının sonlarında zirveye ulaşır.
Erken yetişkinlik döneminde, oluşan kemik miktarı, yıkılan kemik miktarına yaklaşık olarak eşittir.
Orta yaşta, süreç tersine dönmeye başlar. Kemik, yapıldığından daha hızlı yıkılır.
Osteoporoz ve menopoz arasındaki bağlantı nedir?
Kadınlık hormonu olan östrojen , kemik sağlığında önemli bir rol oynar. Östrojen yumurtalıklar tarafından yapılır . Östrojen diğer işlevleri yanında kemik kaybına karşı koruma sağlar. Menopozdan sonra yumurtalıklar çok az östrojen üretir. Östrojendeki bu azalma, kadınlarda son adet döneminden 1 yıl önce başlayan ve yaklaşık 3 yıl süren hızlı bir kemik kaybı dönemini tetikler. Yaşlanmanın kemikler üzerindeki doğal etkileri de bu kemik kaybına katkıda bulunabilir.
Osteoporoz kadınlarda mı yoksa erkeklerde mi daha sık görülür?
Osteoporoz kadınlarda erkeklere göre dört kat daha sık görülür.
Osteoporoz için bazı risk faktörleri nelerdir?
Osteoporoz ve kırıklara neden olabilecek veya katkıda bulunabilecek faktörler şunları içerir:
Yaşlanmak, ailede kalça veya omurga kırığı öyküsü, sigara içmek, alkol kullanımı (günde üçten fazla içki), vücut kitle indeksi (BMI) 20’den az olmak (zayıf olmak).
İlaçlar osteoporoz riskini artırabilir mi?
Evet, bazı ilaçlar da osteoporoz riskinizi artırabilir. Bunlar şunları içerir: Bazı kortikosteroid türleri, nöbet önleyici ilaçlar, gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) agonistleri (endometriozis ve diğer jinekolojik bozuklukların tedavisinde kullanılır), depo medroksiprogesteron asetat (doğum kontrol iğnesinde bulunan ilaç), kanseri tedavi etmek için kullanılan bazı ilaçlar.
Tıbbi durumlar osteoporoz riskini artırabilir mi?
Evet, bazı tıbbi durumlar da osteoporoz riskinin artmasıyla ilişkilendirilmiştir. Bunlar şunları içerir: Romatoid artrit (RA), şeker hastalığı, insan immün yetmezlik virüsü (HIV), Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu (AIDS).
Osteoporozun bazı belirtileri nelerdir?
Osteoporoz, onlarca yıl boyunca herhangi bir belirtiye neden olmayabilir. Ancak hastalık ilerledikçe bazı belirti ve semptomlar gelişir. Omurga kemikleri (omurlar) zayıfladıkça kırılabilirler. Omurga kemiklerinin ön kısmındaki kırıklar boy kaybına veya omurganın hafif eğriliğine neden olabilir. Bu tip omurga kırığı genellikle ağrıya neden olmaz. Omurganın diğer kırıkları, vücudun arkasından yanlarına doğru ilerleyen ağrıya neden olabilir.
Hangi tarama testleri osteoporozu tespit edebilir?
Rutin tarama, osteoporozun erken yakalanmasına yardımcı olabilir. Doktorunuz size tıbbi geçmişinizi sormalı, size fizik muayene yapmalı ve boyunuzu ölçmelidir.
40 yaşında veya daha büyükseniz, riskinizi hesaplamak için yaşınız, cinsiyetiniz, VKİ, sigara, alkol alımı ve tıbbi geçmişiniz gibi faktörlei kullanılır. Yaşınıza ve risk seviyenize bağlı olarak kemik mineral yoğunluğu (KMY) testi yaptırabilirsiniz.
Kemik mineral yoğunluğu testi nedir?
Bir BMD testinde kemik yoğunluğu topuk, omurga, kalça, el veya bilekte ölçülür. BMD’yi ölçmek için en yaygın yöntem bir DEXA taramasıdır (DXA taraması olarak da adlandırılır).
DEXA taraması sırasında, bir makine vücudunuzu tararken 3 ila 10 dakika arasında uzanırsınız. Bu test ile normal bir göğüs röntgenindeki miktardan daha az miktarda radyasyona maruz kalırsınız.
Kimler kemik mineral yoğunluğu testi yaptırmalıdır?
65 yaş ve üstü herkes BMD testi yaptırmalıdır. 65 yaşın altındaysanız ve menopozu geçmişseniz, yüksek kırık riskiniz varsa BMD testi yaptırmalısınız.
Kemik mineral yoğunluğu test sonuçları ne anlama geliyor?
Bir DEXA taramasından sonra, ölçülen her bölge için bir T-skoru verilir (genellikle kalça ve omurga):
-1 veya daha yüksek bir puan, normal kemik yoğunluğunuz olduğu anlamına gelir.
-1 ila -2,5 arası bir puan, düşük BMD’ye sahip olduğunuz ve osteoporoz riskiniz yüksek olduğu anlamına gelir.
-2.5 veya daha düşük bir puan, osteoporozunuz olduğu anlamına gelir.
Ne sıklıkla kemik mineral yoğunluğu testi yaptırmalıyım?
İlk BMD testinizden sonra, ne zaman tekrar test edilmeniz gerektiği konusunda sağlık uzmanınızla konuşun. BMD’nizi ne sıklıkla ölçtürmeniz gerektiği yaşınıza, önceki DEXA taramanızın sonuçlarına ve bireysel kırılma riskinize bağlıdır.
Osteoporoz nasıl önlenebilir?
Yaşam tarzı osteoporozun önlenmesinde önemli bir rol oynar. Egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek ve sigara içmemek, hayatınız boyunca kemiklerinizi güçlü ve sağlıklı tutmanıza yardımcı olabilir. Bazen ilaçlar osteoporozun önlenmesine yardımcı olabilir.
Kemiklerime bakmaya başlamak için en iyi zaman ne zaman?
Kemik sağlığı hakkında düşünmeye başlamak için asla erken değildir. Egzersiz, iyi beslenme ve sağlıklı kalma yoluyla olabildiğince fazla kemik oluşturmaya ve korumaya odaklanın. Osteoporoz riski altındaysanız, özellikle menopoza yaklaştıkça bu faktörler daha da önemlidir.
Ayrıca sigarayı bırakın ve pasif içicilikten kaçının, alkol alımını azaltmak, düşmeleri önlemek için adımlar atın.
Düşmeleri önlemek için ne yapabilirim?
Düşmeleri önlemek için şu ipuçlarını izleyin: Yerdeki kilimleri kaldırın veya arkası kaymaz kilimler kullanın. Yerdeki dağınıklığı ortadan kaldırın. Kordonları ve kabloları ortalıktan uzaklaştırın. Parke zeminlerde kaymaz cila kullanın. Odaların iyi aydınlatıldığından emin olun ve gece lambası kullanın. Merdivenlerde tırabzan kullanın. Eşyaları bir basamak taburesi gerektirmeyen bir yükseklikte saklayın. Görme sorunlarını kontrol edin ve düzeltin.
Denge ve stabiliteyi etkileyebilecek yan etkiler için ilaçları gözden geçirin.
Egzersiz osteoporozu önlemeye nasıl yardımcı olabilir?
Kemik canlı bir dokudur ve egzersiz onun güçlenmesine yardımcı olur. Egzersiz menopoz öncesi kemik kütlesini arttırır ve menopoz sonrası kemik kaybını yavaşlatır. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), sağlıklı yetişkinlerin haftada 150 dakika egzersiz yapmasını önerir; bu, haftanın çoğu günü yaklaşık 30 dakikadır.
Ne tür egzersizler osteoporoz ve kemik kırılmasını önlemeye yardımcı olur?
Farklı egzersiz türleri, osteoporozu önlemeye ve sağlığınızı iyileştirmeye yardımcı olabilir:
Ağırlık kaldırma egzersizleri, ayakta yapılan ve kaslarınızın ve kemiklerinizin yerçekimine karşı çalışmasını gerektiren aktivitelerdir. Bir örnek tempolu yürüyüştür. Ağırlık taşıyan egzersizler kemiklerin güçlü kalmasına yardımcı olabilir.
Yoga ve Pilates gibi ağırlık taşımayan egzersizler dayanıklılık geliştirebilir, dengenizi ve duruşunuzu iyileştirebilir. Bu, düşme riskinizi azaltabilir.
Kuvvet antrenmanı da kemikler için iyidir. Bu tür egzersizlerde kendi vücudunuz, egzersiz bandı veya elde tutulan ağırlıklar gibi ağırlığa karşı direnç gösterilerek kaslar ve kemikler güçlendirilir. Egzersiz hakkında sorularınız varsa, sağlık uzmanınızla veya bir fizyoterapistle konuşun. Etkili ve güvenli bir egzersiz programı hakkında size tavsiyelerde bulunabilirler.
Kalsiyum ve D vitamini sağlıklı kemikler oluşturmaya nasıl yardımcı olur?
Kalsiyum, sağlıklı kemikler oluşturmak ve korumak için önemlidir. D vitamini vücudun kalsiyumu emmesine yardımcı olur. Ne kadar kalsiyum ve D vitaminine ihtiyacınız olduğu yaşınıza ve değerlerinize bağlıdır.
Nasıl daha fazla kalsiyum alabilirim?
Birçok insan yiyeceklerden yeterli kalsiyum alamaz. Günlük kalsiyum seviyenizi artırmak için çeşitli kalsiyum açısından zengin yiyecekler yiyin. Günde üç bardak yağsız süt yaklaşık 1.000 mg kalsiyum sağlar. Yoğurt ve peynir gibi diğer süt ürünleri de kalsiyum bakımından yüksektir. Süt ürünü olmayan kalsiyum kaynakları şunları içerir: Koyu, yapraklı yeşillikler, brokoli, güçlendirilmiş tahıllar, ekmekler ve meyve suyu, badem ve susam, sardalye veya kemikli hamsi.
Nasıl daha fazla D vitamini alabilirim?
D vitamini ile güçlendirilmiş yiyecekleri yiyerek D vitamini alımınızı artırabilirsiniz. Yüksek D vitamini içeren yaygın yiyecekler şunlardır: güçlendirilmiş süt ve kahvaltılık gevrek, somon ve uskumru gibi yağlı balıklar, balık karaciğeri yağları, yumurta sarısı.
Haftada birkaç gün 15 dakika güneşte kalarak da D vitamini alabilirsiniz.
Kalsiyum ve D vitamini takviyeleri
Kalsiyum ve D vitamini takviyeleri de mevcuttur. Ancak bu takviyeleri almak, küçük bir böbrek taşı riski ile birlikte gelir. Osteoporozunuz yoksa, D vitamini eksikliğiniz yoksa ve hiç kırık geçirmediyseniz, kalsiyum ve D vitamini takviyeleri yerine besinlerden almak en iyisidir. Kalsiyum ve D vitamini alımınız ve takviyeye ihtiyacınız olup olmadığı hakkında sorularınız varsa, sağlık uzmanınızla görüşün.
Osteoporoz nasıl tedavi edilebilir?
Diyet değişiklikleri, egzersiz ve düşmeyi önleme dahil olmak üzere osteoporozu önlemek için kullanılan yaşam tarzı değişiklikleri, teşhis edildikten sonra osteoporoz tedavisinde de yararlıdır. Osteoporozu tedavi etmek ve kırık riskini azaltmaya yardımcı olmak için çeşitli ilaçlar da kullanılır. Bazı durumlarda, osteoporoz tedavisinde uzmanlaşmış bir doktora sevk edilebilirsiniz.
Osteoporoz tedavisinde kullanılan ilaçlar hakkında ne bilmeliyim?
Osteoporoz ilaçları nasıl çalıştıklarına, nasıl alındıklarına ve ne sıklıkla alındıklarına göre farklılık gösterir. Ağız yoluyla, enjeksiyonla, damardan (IV), burun spreyi veya cilt yaması ile verilebilirler. Bazıları günlük olarak alınır. Diğerleri aylık, yıllık veya yılda birkaç kez alınır.
Tedaviniz iyi gidiyorsa, sağlık uzmanınız ilacınıza ara vermenizi önerebilir. Bu, vücudunuzun olası yan etkileri en aza indirirken ilacın faydalarından yararlanmasını sağlar.
Tedavinin işe yarayıp yaramadığını nasıl anlarım?
Tedaviyi izlemek için DEXA testi kullanılır. Tedaviye başladıktan 1 ila 3 yıl sonra bir DEXA testi yapılabilir. DEXA puanında bir iyileşme görmek için genellikle en az 18 aylık tedavi gerekir.
Sözlük
Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu (AIDS): İnsan immün yetmezlik virüsüne (HIV) sahip bir kişide, genellikle ciddi enfeksiyonların bir grup belirti ve semptomudur.
Vücut Kitle İndeksi (BMI): Boy ve kilodan hesaplanan bir sayı. BMI, bir kişinin zayıf, normal kilolu, fazla kilolu veya obez olup olmadığını belirlemek için kullanılır.
Kortikosteroidler: Artrit veya diğer tıbbi durumlar için verilen ilaçlar. Bu ilaçlar ayrıca fetal akciğerlerin doğumdan önce olgunlaşmasına yardımcı olmak için verilir.
Diabetes Mellitus: Kandaki şeker seviyesinin çok yüksek olduğu bir durum.
Endometriozis: Rahmi kaplayan dokunun rahmin dışında, genellikle yumurtalıklar, fallop tüpleri ve diğer pelvik yapılar üzerinde bulunması durumudur.
Östrojen: Yumurtalıklarda üretilen kadınlık hormonu.
Gonadotropin Salgılatıcı Hormon (GnRH) Agonistleri: Belirli hormonların etkilerini bloke etmek için kullanılan tıbbi tedavi.
İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü (HIV): Vücudun bağışıklık sisteminin belirli hücrelerine saldıran bir virüs. Tedavi edilmezse HIV, edinilmiş immün yetmezlik sendromuna (AIDS) neden olabilir.
Menopoz: Bir kadının adet dönemlerinin kalıcı olarak durduğu zamandır. Osteoporoz : Daha kolay kırılmalarına izin verebilecek ince kemiklerin durumu.
Romatoid Artrit (RA): Eklemlerde ağrı, şişlik, kızarıklık ve tahrişe, kas ve kemiklerde değişikliklere neden olan kronik bir hastalıktır. Durum zamanla daha şiddetli hale gelebilir.